Mukaddime
Osmanlı/Türk musıki geleneğinin tarihi maalesef henüz yazılabilmiş değil. Bunun tek sebebi – özellikle on altı ve on yedinci yüzyıllar söz konusu olduğunda – bilgi ve belge azlığı değildir. Bize ulaşmış bilgi ve belgelere bakış açısının ciddî, tutarlı ve anlamlı bir tarihyazıcılığı perspektifinden yoksun olmasıdır bunun en önemli nedeni.
- Cem Behar
Son 20-30 yıldır makam müziği araştırmalarını incelediğimizde, devrim niteliğinde bir değişimin gerçekleştiğini anlayabiliriz. Mecmua-ı Saz ü Söz, [1] Kantemiroğlu Edvârı [2] ve Kevserî Mecmûası [3] gibi nâdîde eserlerin günümüz notasına çevirilip bir nebze de olsa daha erişilebilir kılınması, 19. yüzyıl öncesinden kalma repertuvarın sayı ve nitelik olarak artmasını ve ilk kez repertuvar üstünden tarihsel ve müzikolojik çalışmalar yapılmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, birçok nazarî eser de günümüz Türkçesine çevrilmiş, bunlar da daha ulaşılabilir bir hâle gelmiştir. Ancak bu çalışmaların sonuçları, tarihî [4] addedilen icrâlarda bile istikrarlı bir şekilde uygulanamamış, eski dönem musıkîşinaslarının varsayımlarını yorumlamak bir zorluk oluşturmuştur. Bu meselelere rağmen, bu konudaki bilgilerin ve kabul gören mantıksal çerçevelerin bir özetinin oluşturulmadığını görerek, daha bu musıkî geleneğinin sâdece bir öğrencisi olmama rağmen, bu yazıyı yazma gereği duyuyorum. Kısacası, Kantemiroğlu'nun sözlerini kullanarak, "bizde kusur kalanı da, dileriz ki, bizden sonra gelenler düzeltip tamamlasınlar." [5]- Cem Behar
Bu yazı dizisini, çoğunlukla son bir yıl içinde, bâzen de daha öncesinde okuduğum kaynaklardan çıkardığım notlar ile, yeni okumuş olduğum Kantemiroğlu Edvârından yararlanarak oluşturmayı düşünüyorum. Bu süreçte isteğim literatürün biçimsel beklentilerinden olabildiğince uzak, veri odaklı bir şekilde yazılmış, kolayca erişilebilir bir bilgi sentezi oluşturmak. Ancak bunu yaparken, kendi estetik ve retorik tercihlerimi kullandığım (kısa bölümler/sayfalar vb.), DîvânMakam sitesinin verdiği ve normalde bir makâlede bulunması zor araçlardan yararlanan, dürüst ve açık bir yazının ortaya çıkmasını önemseyeceğim.
Son olarak, normalde sonraki yıllara sakladığım bu bilgileri paylaşma isteğini uyandıran DîvânMakam câmiasına, ve özellikle @Derûnhân'a çok teşekkür ederim.
[Q] Cem Behar, "Kevserî Mecmûası: 18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı (Kitâbiyat)"
[1] Hakan Cevher, "Ali Ufkî Bey ve Hâzâ Mecmû'a-ı Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme)", 1995.
[2] Yalçın Tura, "Musikîyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı", 2001; veyâ Owen Wright, "Demetrius Cantemir, The Collection of Notations", 1992-1999.
[3] Mehmet Uğur Ekinci, "Kevserî Mecmûası: 18. Yüzyıl Saz Müziği Külliyatı", 2016.
[4] Tarihî icrâ tanımını bir sonraki sayfada detaylandıracağım.
[5] Tura, 13.
