Görüş Mecmua-ı Saz ü Söz'deki Formlar

[efrūḫte]

Sonraki haftalar içinde MSS'den olabildiğince fazla, ilk önce daha çok bilinen, genellikle sözlü parçalardan başlayarak eser paylaşmaya çalışacağım. Ancak daha önce bu dönemden eserlerin sisteme girilmemesi nedeniyle bu parçaların formlarına "diğer" yazıp açıklamam gerekiyor. Bu hem benim için zor, hem de meraklısı için akıl karıştırıcı olacaktır. Bu sebeple, ve @Derûnhân'ın tavsiyesiyle bunu yazıyorum, ancak zaten eksik olan formların sayısı da çok değil. "Murabba" en önemlisi, bunun yanında "Raks" ve "Varsağı" da var. Tekerleme adıyla geçen bir eser de var, ancak bu "form"un türkü/türkîden bir farkı olduğunu görmedim. Sonuç olarak, bu ilk üç formun eklenmesi iyi olur diye düşünüyorum.

Biraz konu dışı olacak, ancak eklediğim ve ekleyeceğim Fenerli şarkıları için de uygun görülürse "Fenerli Şarkısı" veya "Tragoudi" adıyla bir tasnif doğru olabilir, ancak zaten şu "kimindir şu müzik" tartışmasının sonucu belli değilken onları "Diğer" olarak kaydetmeye razıyım.

 

[Derûnhân]

Murabba
Raks
Varsağı

Bunları ekliyorum birazdan sisteme. Eksik oldukça yazarsınız, eklerim devamlı.

"Fenerli Şarkısı (Tragoudi)" diye de bir form ismi mi olmasını istiyorsunuz? O da olabilir, eğer mevcut formlar ile açıklanmıyorsa ki yanlış hatırlamıyorsam form olarak tam bizim bildiğimiz türden değiller demiştiniz. Bu arada biz her eser için tek bir terimle kaydetme mecbûriyetinde de değiliz, yâni örnek olarak bir eseri "Şarkı" ve "Fenerli Şarkısı" olarak da alabiliriz, eğer iki sıfata da uyuyorsa. Tabii teknik açıdan doğru olması lâzım. Benim bilgim eserleri değerlendirmek için yeterli değil, o yüzden ne derseniz, öyle sisteme alıyorum.

 

[efrūḫte]

"Fenerli Şarkısı (Tragoudi)" diye de bir form ismi mi olmasını istiyorsunuz? O da olabilir, eğer mevcut formlar ile açıklanmıyorsa ki yanlış hatırlamıyorsam form olarak tam bizim bildiğimiz türden değiller demiştiniz. Bu arada biz her eser için tek bir terimle kaydetme mecbûriyetinde de değiliz, yâni örnek olarak bir eseri "Şarkı" ve "Fenerli Şarkısı" olarak da alabiliriz, eğer iki sıfata da uyuyorsa. Tabii teknik açıdan doğru olması lâzım. Benim bilgim eserleri değerlendirmek için yeterli değil, o yüzden ne derseniz, öyle sisteme alıyorum.

Bu parçalara Şarkı demek doğru olmaz, çünkü "Fenerli Şarkısı" dediğim "Phanariot Song"un İngilizce'den çevirisidir. Yunanca'da ise sadece "Tragoudi" derler bu türe, ancak buradaki "Tragoudi", "sözlü eser" anlamındaki "Şarkı"ya denk gelir.

Siz de bütün bu seçenekleri verince fark ettim, özellikle Türkiye'de neredeyse hiç gözden geçirilmemiş bir formdan bahsediyorken, bu formun nasıl adlandırılması gerektiğine tek bir kişi olarak karar vermek hiç doğru gelmiyor bana. O yüzden şimdilik "Diğer"de kalsın, ben "diğer bilgiler"de açıklarım. Eğer daha geniş bir fikir birliği oluşursa değiştiririz.

Bu arada eserleri yeni formlarına aktardım, üstteki bilgileri ben değiştiremiyorum tabii (bilgilere bakarken de burada makâma belirsiz yazdığınızı fark ettim, hata mı bilmiyorum ama). Değiştirmek isterseniz şu an hazırlar, onu söyleyeyim.

 

[Derûnhân]

Şarkı demek doğru olmaz ise, o zaman doğru olanı yazalım. Geçici de olsa bir adlandırma yapmamız lâzım. Sonra düzeltiriz talep olursa.

Bu işin ehli adamlar bu tür şeyleri halletmediyse, bizim suçumuz değil. Şu an bir terime ihtiyâcımız var ve ortak bir terim kabûlünü beklersek, herhalde ömrümüz yetmez buna.

O yüzden "Fenerli Şarkısı (Tragoudi)" bence uygundur. Sonuç olarak yeni bir uydurma form üretmiyoruz, geleneği olan bir şey bu. Diğerlerinden farkı olduğuna göre, öyle konumlandırmak doğru olacaktır. Bunu da ekliyorum birazdan. Siz bundan sonra öyle seçersiniz, sorumluluğunu ben alıyorum .

(bilgilere bakarken de burada makâma belirsiz yazdığınızı fark ettim, hata mı bilmiyorum ama). Değiştirmek isterseniz şu an hazırlar, onu söyleyeyim.

Evet, gözden kaçmış. Konuları düzenleyeceğim birazdan yeniliklerle.

Yardımınız için teşekkür ederim.

 

[efrūḫte]

Bu işin ehli adamlar bu tür şeyleri halletmediyse, bizim suçumuz değil. Şu an bir terime ihtiyâcımız var ve ortak bir terim kabûlünü beklersek, herhalde ömrümüz yetmez buna.

Haklısınız aslında, yakın zamanda bu eserlerin Türkiye'deki akademik çevreler tarafından kapsamlı bir şekilde ele alınacağını düşünmek gereksiz bir iyimserlik olur galiba (ki bu milliyetçi bir bakış açısından çok, daha musıkîmizle ilgili çözülmesi gereken çok daha önemli meseleler olmasından kaynaklanıyor diye düşünüyorum; daha "makâm" terimi için 1700lerde yapılan tartışmaları günümüzde yapamayacak bir hâldeyken buna yoğunlaşmanın biraz gereksiz görülmesi normaldir).

 

[Derûnhân]

Aslında kendi içimizde ansiklopedik bilgiler de vermek istiyoruz ama bir türlü zaman bulamadığımız için bunu gerçekleştiremedik. Binlerce isim olduğundan başladıklarımızı bitiremedik. Örnek olarak bütün sistemde olan formların bir gözden geçirilip "temizlenmesi" gerekiyor. Ve temizlik yaparken de açıklamaları yapılması lâzım. Henüz o aşamaya gelemedik. Gelince bu yeni formların açıklamalarını da isteriz, kısmet olursa.

Sâdece sözlü olarak değil ama, benim hayal ettiğim formların "A B A B" tarzı açıklamalarının olması, sözler ile desteklenerek. Bu şekilde açıkça formların farklarını görebiliyor olacağız. Ve kendi kendimize bir standart üretip, bunu başarmalıyız. Resmî kurumlardan böyle bir şey beklemek hayal olur.

Düzeltmeleri yaptım (ama yeni terimlerin özel sayfalarını oluşturmadım, sonraya bıraktım).

 

[Murselin]

"Yelteme" de Ali Ufkî'de geçen formlardan biri idi diye hatırlıyorum. Uygun görülürse eklenebilir.

 

[efrūḫte]

"Yelteme" de Ali Ufkî'de geçen formlardan biri idi diye hatırlıyorum. Uygun görülürse eklenebilir.

Haklısınız, görebildiğim kadarıyla iki eser var Yelteme adıyla geçen, biri Çöğürcü Mehmet Ağa'nın, diğeri de bir Bulgar halk müziği parçası galiba. Ancak kendine özel bir form sayılır mı emin değilim, aslında kolayca 'Oyun Havası' diyebileceğimiz eserler gibi geliyor bana; ve zaten alt türleri olan bir formdan bunları ayırıp iki eser için yeni bir form oluşturma taraftarı değilim açıkçası.

 

[Derûnhân]

Ben biraz aksini düşünüyorum. Tam tersi, özellikle en eski kaynaklardan gelen bilgileri korumalıyız. Burada bu söylenmese benim haberim aslâ olmayacak. Bir farkı varmış ki öyle demişler diye düşünüyorum. Formları açıklarken bakmak lâzım ne nedir diye. Mümkün olduğunca geleneği korumak lâzım. Hepsini bir şeye indirgemek zenginliği düşürüyor bir de târihî bağı koparıyor. "Oyun Havası" o kadar genelleyici bir kavram ki, bunun ucu yok. Vaktinde ne denildiyse, onu almak en doğrusu. Sonradan revizyon yapmamalıyız. O eserler eklenirse, o zaman o formu da eklerim sisteme.

 

[efrūḫte]

Ben biraz aksini düşünüyorum. Tam tersi, özellikle en eski kaynaklardan gelen bilgileri korumalıyız. Burada bu söylenmese benim haberim aslâ olmayacak. Bir farkı varmış ki öyle demişler diye düşünüyorum. Formları açıklarken bakmak lâzım ne nedir diye. Mümkün olduğunca geleneği korumak lâzım. Hepsini bir şeye indirgemek zenginliği düşürüyor bir de târihî bağı koparıyor. "Oyun Havası" o kadar genelleyici bir kavram ki, bunun ucu yok. Vaktinde ne denildiyse, onu almak en doğrusu. Sonradan revizyon yapmamalıyız. O eserler eklenirse, o zaman o formu da eklerim sisteme.

Eğer isteğiniz o yöndeyse benim için sorun yok. Daha çok görünürlük açısından söylemiştim; sonuçta iki eserden oluşan bir türün görünürlüğü çok az olacaktır, ancak kaynaktaki bilgileri korumak size daha mantıklı geliyorsa, tabii ki "Yelteme" formunun da eklenmesi daha iyi olur.

 

[Murselin]

Eğer isteğiniz o yöndeyse benim için sorun yok. Daha çok görünürlük açısından söylemiştim; sonuçta iki eserden oluşan bir türün görünürlüğü çok az olacaktır, ancak kaynaktaki bilgileri korumak size daha mantıklı geliyorsa, tabii ki "Yelteme" formunun da eklenmesi daha iyi olur.

Ali Ufki'de "Yelteme" olarak adlandırılan 4 eser mevcuttur.

 

[efrūḫte]

Ali Ufki'de "Yelteme" olarak adlandırılan 4 eser mevcuttur.

500 kadar eser olunca, bir de biraz aceleyle bakınca gözümden kaçmış. Düzelttiğiniz için teşekkürler.