Teori Makale Çeviri Türkçe İngilizce Michail Cholevas - Rhythmical And Metric Organisation Of Music Phrases In Taksims (≈Taksimlerde Melodik İfadelerin Ritmik ve Metrik Organizasyonu)

[efrūḫte]

Makâle istekleri üzerine konuşurken @Derûnhân'ın taksimlerle ilgili paragrafını okuyunca aklıma gelmemişti, ancak bilgisayarımdaki makâleleri incelerken bunu gördüm.

Bence çok önemli bir yazı, özellikle taksim icrasının öğrenimindeki en büyük boşluğu doldurduğu için. Tabii makam nazariyatını az olsa da bilmeden taksim icrâ edilmez, ancak makam nazariyatı bilip taksimin yapısını öğrenmek isteyenler için (işin ehli birinden öğrenmenin yerine geçmeyecekse de) çok güzel bir amelî başlangıç noktası. Bununla birlikte taksim icra etmekte tecrübeli olanlara da daha analitik bir bakış açısı sunabilir belki.

Önemi nedeniyle de hepsini hem çevirdim, hem de daha okunabilir bir hâle getirdim, olabildiğince fazla kişi faydalanabilsin diye. Makâlede bahsedilen "Makampedia" veri tabanında da bu metodu destekleyen analizler bulunmakta.

(Bu arada, başlığı bilerek kısalttım, kısaltmadan sığmıyordu. Bir de, çeviriyi yeterince iyi bulursanız [bu tür makaleleri çevirmek zor oluyor, İngilizce seviyenizden bağımsız olarak] köşe yazıları bölümüne de koyabilirim/koyabilirsiniz isterseniz.)

 

[Derûnhân]

Henüz paylaşılan makâleleri okuyamadım, ama okuyacağım bu hafta sonu. Paylaşım için teşekkür etmek istedim şimdiden, daha sonra konulara da değineceğim bilgi almak için.

 

[orkun zafer özgelen]

Önemi nedeniyle de hepsini hem çevirdim, hem de daha okunabilir bir hâle getirdim, olabildiğince fazla kişi faydalanabilsin diye. Makâlede bahsedilen "Makampedia" veri tabanında da bu metodu destekleyen analizler bulunmakta.

Verdiğimiz youtube kanalındaki notasyonda yanlışlıklar var. Mesela eklediğim müzik cümlelerini Tanrıkorur noktalı ve staccatolu çalıyor. Taksim notasyonu her zaman mülahazalıdır zaten. Kişiye özel işaret ve semboller de kullanılabilir. Makalede bahsedilen "free rhythm improvisation" hakikaten batı müziğinde çok kullanılan bir şey değildir. Bu da taksimin batılı bir gözden anlaşılabilirliğini ve notasyonunu daha da güçleştirmektedir kanımca.

 

[efrūḫte]

Verdiğimiz youtube kanalındaki notasyonda yanlışlıklar var. Mesela eklediğim müzik cümlelerini Tanrıkorur noktalı ve staccatolu çalıyor. Taksim notasyonu her zaman mülahazalıdır zaten. Kişiye özel işaret ve semboller de kullanılabilir. Makalede bahsedilen "free rhythm improvisation" hakikaten batı müziğinde çok kullanılan bir şey değildir. Bu da taksimin batılı bir gözden anlaşılabilirliğini ve notasyonunu daha da güçleştirmektedir kanımca.

Haklısınız, hatta kanalda daha zor notasyona alınabilen (ve dolayısıyla daha fazla yanlışı olan) videolar da gördüm. Zâten makalede de bundan bahsedilmiş (çevirimden alıyorum):
"Bir yandan Avrupa kökenli notasyon sistemlerinin statik karakteri, melizmatik melodik gelişim ve serbest ritim gibi unsurları
yansıtmak (ve bunların müzisyenler tarafından hızlı bir şekilde kullanılmasını sağlamak) için muhtemelen en uygun sistem değildir..."

Ancak iki noktada bu makâlenin yine de çok yararlı olduğunu düşünüyorum. Notaya alınmamış bir taksimi yaklaşık olarak ve bazı yanlışlar içererek bile olsa yapısal olarak incelememiz önemlidir, çünkü şu ana kadar bunu karşılaştırmalı olarak yapacak bir metot yapılmamıştır; çoğunlukla müzisyenlerin (kendine özel metotlarıyla) notaya döktüğü, ve dolayısıyla karşılaştırma yapılamayacak notalarımız vardır. Bu yüzden de taksimin melodik olmayan niteliklerini anlamak için böyle bir metodun geliştirilmesi mühimdir, şu anda da bu konuda daha iyi bir metot göstereni görmedim.

İkincisi de makalede gösterilen basitleştirilmiş şemalar ve direktiflerdir. Yaptıkları analizlerden çıkardıkları sonuçların içinde taksim icrâcılarına yardım edecek herhangi bir verinin bulunması bence çok güzeldir. Ne kadar uygulanabilir onu görmemiz lazım, ancak bu tür yenilikçi makâlelere ihtiyacımız var.

Daha genel olarak da söyleyeyim, buraya koyduğum makâlelerin hepsiyle aynı fikirde değilim, metodolojik olarak hatasız olduklarını da düşünmüyorum. Meselâ, bir ara Seyit Yöre'nin icrâyla ilgili bir makâlesini önermiştim, her okuduğumda makâlenin kullandığı "Geleneksel/geleneksel olmayan sanat müziği" veya "Uluslararası Sanat Müziği" gibi ilginç, asla kullanılmasını istemeyeceğim tabirlerden rahatsız olsam bile. İlginç, yeni bir bilgi veren, veya bunun gibi önemli bir ihtiyacı karşılayan makâleler bence her zaman önemlidir.

Yine de uyarınız için teşekkürler.

 

[Derûnhân]

Yârın bunu köşe yazılarına alalım (aslında uygun gördüğünüz her yazıyı alabiliriz). Kaybolmasın buradaki çeviriniz. Bu kanalı da tâkip ediyordum, demek kanalın kuruluş nedeni bu makâleden yola çıkarak olmuş. Ya da birlikte olmuş diyelim.

Buradaki ama benim anlamadığım bir nokta var. Sonuç nedir? Yâni taksimlerin sanıldığı gibi serbest olmadığını söylüyor. Tamam, güzel. Peki hani, nerede nasıl görüyoruz bunu? "X kişinin şu taksiminde şunlar tespit edilmiştir" diye bir şey göremedim ben. Ayrıca söylediğine göre saydığı 4 isimde de bu tespit mümkünmüş (ama şahsa özel stilleri varmış). Tamam, güzel, hani karşılaştırmaları nerededir?

Herhalde bunun ikinci bir makâlesi var sonuçlar ile ilgili, ya da ben anlayamadım durumu. Yanlış anlama ihtimâlim yüksek ama .

 

[efrūḫte]

Yârın bunu köşe yazılarına alalım (aslında uygun gördüğünüz her yazıyı alabiliriz). Kaybolmasın buradaki çeviriniz. Bu kanalı da tâkip ediyordum, demek kanalın kuruluş nedeni bu makâleden yola çıkarak olmuş. Ya da birlikte olmuş diyelim.

Buradaki ama benim anlamadığım bir nokta var. Sonuç nedir? Yâni taksimlerin sanıldığı gibi serbest olmadığını söylüyor. Tamam, güzel. Peki hani, nerede nasıl görüyoruz bunu? "X kişinin şu taksiminde şunlar tespit edilmiştir" diye bir şey göremedim ben. Ayrıca söylediğine göre saydığı 4 isimde de bu tespit mümkünmüş (ama şahsa özel stilleri varmış). Tamam, güzel, hani karşılaştırmaları nerededir?

Herhalde bunun ikinci bir makâlesi var sonuçlar ile ilgili, ya da ben anlayamadım durumu. Yanlış anlama ihtimâlim yüksek ama .

Sonuç (tabii sizin bahsettiğiniz "taksimler aslında o kadar da serbest değil" sonucu dışında) makâlenin verdiği şemalarda. Yâni, taksimin ritmik yapısını oluşturmak için (çevirimden alıyorum):

Küçük zamanlı ritimler (1,2,3) + bunların birleşimiyle oluşmuş ölçülü ifadeler + ifadeler
arası tempo değişimi + başlangıç ve bitişte uzun notalar = Serbest ritim hissi
​

yapabilirsiniz diyor. Bunu daha "Türkçe" bir şekilde ifâde edecek olursak; basit ritmik ifâdeler düşünüp, bunları birleştirip, tempo değişimleri ve ifâdelerin başında ve sonunda ritmik olarak kolay belirlenemeyen uzun notalar kullanarak taksimin "serbest" hissini yakalayabilirsiniz. Tabii bunu makâm nazariyât bilgilerinizle birleştirerek.

(Şu karşılaştırma konusundan da bahsetmişsiniz, o makâlede "başka bir araştırmada yapılması gerekiyor" şeklinde ifâde edilmiş. İlk başta yazmayı unutmuşum, affedin.)

 

[Derûnhân]

Şimdi anladım durumu. Biraz beklentimin dışında oldu. Yâni o denklemi kurarak taksim formunun harfiyen formunu belirlemiş oluyor. Yukarıda gösterdiğin denkleme sâdık kalıyorlar diyormuş. Onu okudum ama idrak edemedim. Türkçesini sen dile getirince sonucun bu olduğunu anladım. Aslında yârın rastgele bir taksim örneği atayım buraya, bir bakalım şablona oturuyor mu. Merak ettim, doğrulamak adına iyi olurdu. Tek başıma doğrulatabileceğimi sanmıyorum, o yüzden yardım isterim yârın.

 

[Derûnhân]

Evet, şu an bu sohbeti yazıya dönüştürmüş bulundum. Yazı'nın sâhibini siz yaptım. Dilerseniz yazıyı düzenleyebiliyorsunuz. Geçici bir kapak fotoğrafı kullandım. Yine dilerseniz bunu değiştirebilirsiniz ya da vakti olunca @mstferngzl daha güzelini yapacaktır.

Not: Ayrıca bu konu da yazının sohbet konusu.

 

[efrūḫte]

Evet, şu an bu sohbeti yazıya dönüştürmüş bulundum. Yazı'nın sâhibini siz yaptım. Dilerseniz yazıyı düzenleyebiliyorsunuz. Geçici bir kapak fotoğrafı kullandım. Yine dilerseniz bunu değiştirebilirsiniz ya da vakti olunca @mstferngzl daha güzelini yapacaktır.

Çok teşekkürler. Yeni bir kapak fotoğrafı için uğraşmanıza gerek yok, bilginin burada olması daha önemli.

 

[Derûnhân]

Evet, ancak Mustafa Hızır gibi halletti sağ olsun. Kapağı güncelledik.

 

[Derûnhân]

Bu taksime göre bir bakalım diyecektim ama sanırım bu bayağı uğraştırır. Notaya almak lâzım önce, sonra söylenildiği gibi kalıpları tespit etmek gerek. Kayıt da kısa değil o kadar. Belki başka bir bahâra diyelim .

 

[efrūḫte]

Bu taksime göre bir bakalım diyecektim ama sanırım bu bayağı uğraştırır. Notaya almak lâzım önce, sonra söylenildiği gibi kalıpları tespit etmek gerek. Kayıt da kısa değil o kadar. Belki başka bir bahâra diyelim .

Aslında hepsi olmasa da ilk bir dakikalık bölümüne bir şeyler çıkartayım, kulağımla çıkarabildiğim kadar. Çok iyi bir tespit türü olmasa da bir "ilk bakış" olur.

 

[Derûnhân]

Ortaya konulan tezi ölçmüş olurduk ama zahmetli bir mesele. Ortaya bir şeyler koymadan kulaktan "evet, şablona uyuyor ya da uymuyor" diyorsanız, o da yeterli bence. Siz bilirsiniz yine de, teşekkürler.

 

[efrūḫte]

Bu taksime göre bir bakalım diyecektim ama sanırım bu bayağı uğraştırır. Notaya almak lâzım önce, sonra söylenildiği gibi kalıpları tespit etmek gerek. Kayıt da kısa değil o kadar. Belki başka bir bahâra diyelim .

0:01'den 0:08'e, uzun bir notayla başlanıp açıkça ritmik bir bölüme giriliyor (notaların arasındaki mesafeler düzenli), ancak notaya almadan nasıl bir metrik ölçü oluştuğunu anlamak çok zor, sonda da bir uzun nota var.
0:09'dan 0:12'ye bir ritm değişikliğinden sonra "2+2+3" diye tasnif edebileceğimiz bir ritm var, ancak o son uzun nota işi karıştırıyor, uzun notayı ritimsiz bölümden sayarsak "4+4+3" gibi bir tasnif gerekiyor. Bu karmaşıklığa rağmen notaların arasında kesinlikle düzenli aralıklar mevcut.
0:16'den 0:18 olan bölümü bir kalıba sokmak daha zor. İki ayrı "ritmik öz", arada bir tempo azalması var gibi yorumlayabilsek de bunun yerine serbest ritm demek daha doğru olabilir.
0:18'den 0:21'e olan bölüm sâdece bir "3" kalıbından ibaret olsa da notaların aralıklarında net bir düzen vardır.
0:21'den 0:25'olan bölümü hiçbir kalıba sokamadım.
0:25'den 0:28'e bir ritmli bölüm var, "8+7" denilebilir.
0:28'den 0:40'a kadar olan bölüm ritmik, ancak metrik değil, nasıl baktığımıza bağlı olarak her yere stresi koyabiliriz. Bazı yerlerde ise sus veya ifâde değişimi olarak algılanabilecek yerler var. Karâra yaklaştıkça daha metrik bir hâl alıyor icrâ, 0:34'den sonrasının notaya alınırsa çok iyi çıkarılabileceğini düşünüyorum.
(İlk karârdan sonrasını yapamadım, ancak benzer sonuçlar elde edilir diye düşünüyorum.)

Sonuç olarak, bazı yerleri uymuyor gibi, ancak genel bir şablon olarak "ritimsiz veya uzun notalı bölüm + ritimli bölüm + ritimsiz veya uzun notalı bölüm" mantığı var. Bunu şablon olarak uygulayıp arada ritmi veya kalıbı bozarak bir şeyler yapılabilir.

 

[Derûnhân]

Zahmet için sağ olasınız.

Eleştirim size değil, makale yazarına olacak. Bu kadar "genel" bir şablon ile her şeyi her şeye uydururuz.

Sonuç olarak taksim yapan kişi gözünü kapatıp rastgele tellere dokunacak hâli yok 100% serbest olması bakımından. Makam bir kere dikte ediyor genel bir yapıyı. Sonra da taksim eden kişi x notadan y notasına naşıl geçerimi düşünürken bir takım kombinasyonlar uyguluyor. Bu kombinasyonlar da doğal olarak ritimli oluyor çünkü hayâtı boyunca uyguladığı müzik ritimli. Bilemedim, iknâ olamadım gibi ama yine de taksime bir bakış açısı veriyor, hiç yoktan iyidir.

 

[efrūḫte]

Zahmet için sağ olasınız.

Eleştirim size değil, makale yazarına olacak. Bu kadar "genel" bir şablon ile her şeyi her şeye uydururuz.

Sonuç olarak taksim yapan kişi gözünü kapatıp rastgele tellere dokunacak hâli yok 100% serbest olması bakımından. Makam bir kere dikte ediyor genel bir yapıyı. Sonra da taksim eden kişi x notadan y notasına naşıl geçerimi düşünürken bir takım kombinasyonlar uyguluyor. Bu kombinasyonlar da doğal olarak ritimli oluyor çünkü hayâtı boyunca uyguladığı müzik ritimli. Bilemedim, iknâ olamadım gibi ama yine de taksime bir bakış açısı veriyor, hiç yoktan iyidir.

Şablon bence o kadar genel değil aslında, ancak yine de haklı olabilirsiniz. Ben de aslında gittikçe şüpheleniyorum, şimdi böyle bir şey çıkarmışlar ama bunun taksim icrâcılarına ne kadar yardımı dokunacak? Sonradan aşağı yukarı bir şekilde notalanmış bir taksime bakıp bu "3+2+2+2"dir demek kolay, ama taksim yaparken bunu düşünmek taklitten öğrenmekten bile zor olabilir. Daha fazla uygulanması lâzım, anlaşılan benim de bu konulardaki yeniliklere gösterdiğim heyecânı biraz azaltmam lâzım.

 

[Derûnhân]

Sizlik bir durum değil bence. Yâni bu heyecânı kaybetmemek gerekir. Ben sâyenizde hiç haberdar olmadığım şeyleri görmüş oluyorum kendi adıma. Bir yerden başlamak gerekir. Sanırım bütün teoriler ilk başlarda yanılma ve düzeltmeyle yol alırlar. Bu da bir başlangıç gibi. Daha iyisi olana kadar en azından bu bakış açısı var. Siz sâdece elçilik etmiş oluyorsunuz. Yeniliklere destek çıkmak gerekir. Yoksa aynı döngü bir şeye yaramıyor. Gelişim açısından yeniliklere ihtiyâcımız var, o yüzden nankörlük etmiş olmayalım . Ama yine de eleştiri yapabilmeliyiz iyi niyetli bir şekilde. Yenilik diye de o kadar ayrımcılık yapamayız, sonuç olarak gelişim için de eleştiri gerekli. Tekrardan sağ olasınız, memnun oluyorum bu tür şeylerden.