İşlemsel Bellek ve Saz İcrâsı
Bir eseri geçerken parmaklara baktığımızda veya notaya dikkat kesildiğimizde hata yapma oranımız artıyor. Ben bugün bu durumun işlemsel bellek ile ilgili olduğunu öğrendim. Konuyla ilgili bir metni sizinle paylaşmak istiyorum.
İşlemsel belleğin ana etkisi, ne yaptığımızı düşünmeden yetenekli eylemler gerçekleştirmemizi sağlamasıdır. İşlemsel belleğe beceri belleği de denir, çünkü genellikle öğrenilmiş becerileri içeren şeyleri yapmak için kullanılan bellektir.
Örneğin, bir kişi piyano çalmayı öğrendiğinde ne olduğunu düşünün:
• Doğru notayı doğru sırada çalmaya özen göstererek, parmaklarının tuşlara vurmasına çok dikkat ederek başlayabilirler.
• Ancak uzman bir piyanist olduklarında, en iyi stratejileri parmaklarına dikkat etmeden sadece eseri çalmaktır.
• Konser piyanistleri genellikle zor bir pasajı çalarken parmaklarını nasıl hareket ettirdiklerinin bilincine varmaya çalıştıklarında pasajı artık çalamayacaklarını bildirirler. İyi öğrenilmiş işlemsel anıların dikkat gerektirmemesinin ilginç bir sonucu, uzman kaynaklı amnezi adı verilen bir etkidir.
• Bu, şu şekilde çalışır: Belirli bir beceride son derece deneyimli bir uzman eylemi gerçekleştirir. Bu eylem kadar iyi uygulanır ki, tamamen otomatik olarak gerçekleşir, tıpkı bir konser piyanistinin parmaklarının tuşlarda neredeyse sihirli bir şekilde hareket etmesi gibi.
• Bu otomatik eylemin sonucu, kişilere yetenekli bir eylemi gerçekleştirirken ne yaptıkları sorulduğunda, çoğunun hiçbir fikri olmamasıdır.
Hocalarımız bu durumu geçmişten bu yana tecrübe ile bize öğütlüyor. Hatta literatürde öyle durumlar var ki kişi kafasına bir darbe alıyor, geçmişiyle ilgili tüm anısal(epizodik) belleği siliniyor, kendi çocuğunu dahi tanıyamıyor fakat saz icrâsında en ufak bir sorun olmuyor. Bu durum yine işlemsel ve semantik(anlamsal) bellek ile alakalı. Ek olarak bir örnekte, yeni uzun süreli anılar oluşturma yeteneğini kaybetmiş ama yine de piyano çalabilen müzisyen Clive Wearing gibi hafızasını kaybetmiş amnezi hastaları var. Bu bireyler saz ustalığına yol açan uygulamaların hiçbirini hatırlamasalar da yeni becerilerde ustalaşabilirler.
Kaynak: COGNITIVE PSYCHOLOGY. Connecting Mind, Research and Everyday Experience. 5th Edition. Page 181. (2018). E. Bruce Goldstein.
Bir eseri geçerken parmaklara baktığımızda veya notaya dikkat kesildiğimizde hata yapma oranımız artıyor. Ben bugün bu durumun işlemsel bellek ile ilgili olduğunu öğrendim. Konuyla ilgili bir metni sizinle paylaşmak istiyorum.
İşlemsel belleğin ana etkisi, ne yaptığımızı düşünmeden yetenekli eylemler gerçekleştirmemizi sağlamasıdır. İşlemsel belleğe beceri belleği de denir, çünkü genellikle öğrenilmiş becerileri içeren şeyleri yapmak için kullanılan bellektir.
Örneğin, bir kişi piyano çalmayı öğrendiğinde ne olduğunu düşünün:
• Doğru notayı doğru sırada çalmaya özen göstererek, parmaklarının tuşlara vurmasına çok dikkat ederek başlayabilirler.
• Ancak uzman bir piyanist olduklarında, en iyi stratejileri parmaklarına dikkat etmeden sadece eseri çalmaktır.
• Konser piyanistleri genellikle zor bir pasajı çalarken parmaklarını nasıl hareket ettirdiklerinin bilincine varmaya çalıştıklarında pasajı artık çalamayacaklarını bildirirler. İyi öğrenilmiş işlemsel anıların dikkat gerektirmemesinin ilginç bir sonucu, uzman kaynaklı amnezi adı verilen bir etkidir.
• Bu, şu şekilde çalışır: Belirli bir beceride son derece deneyimli bir uzman eylemi gerçekleştirir. Bu eylem kadar iyi uygulanır ki, tamamen otomatik olarak gerçekleşir, tıpkı bir konser piyanistinin parmaklarının tuşlarda neredeyse sihirli bir şekilde hareket etmesi gibi.
• Bu otomatik eylemin sonucu, kişilere yetenekli bir eylemi gerçekleştirirken ne yaptıkları sorulduğunda, çoğunun hiçbir fikri olmamasıdır.
Hocalarımız bu durumu geçmişten bu yana tecrübe ile bize öğütlüyor. Hatta literatürde öyle durumlar var ki kişi kafasına bir darbe alıyor, geçmişiyle ilgili tüm anısal(epizodik) belleği siliniyor, kendi çocuğunu dahi tanıyamıyor fakat saz icrâsında en ufak bir sorun olmuyor. Bu durum yine işlemsel ve semantik(anlamsal) bellek ile alakalı. Ek olarak bir örnekte, yeni uzun süreli anılar oluşturma yeteneğini kaybetmiş ama yine de piyano çalabilen müzisyen Clive Wearing gibi hafızasını kaybetmiş amnezi hastaları var. Bu bireyler saz ustalığına yol açan uygulamaların hiçbirini hatırlamasalar da yeni becerilerde ustalaşabilirler.
Kaynak: COGNITIVE PSYCHOLOGY. Connecting Mind, Research and Everyday Experience. 5th Edition. Page 181. (2018). E. Bruce Goldstein.
bellek mevzûna da bir atıf olsun.