Soru Şedaraban, Neveser Gibi Makamlarda Perde Kullanımı

[mstferngzl]

Merhabalar Araban makamında ve dolayısıyla Şedaraban-Neveser gibi makamlarda Mib ve Fa#’ler nasıl basılmalı? Şu anki perde ismlerine göre Hisar ve Irak perdeleri olarak mı yoksa Nim Hisar ve Mahura yakın olarak mı? Bunu sormamın iki sebebi var; birincisi Şamlı Selim gibi eski notistlerin bu gibi makamlarda 4 değil 5 koma bemol kullanması ve ikinci olarak da Tanburi Küçük Artin’in kitabından birkaç makam anlatımı.

 

[Faruk İnan]

Şedaraban-Neveser gibi makamlarda Mib ve Fa#’ler nasıl basılmalı?

Hocalarımız daha iyi bilecektir, ben FA# için Eviçten bir koma dik, MiB için ise Hisâr'dan bir koma pest olarak öğrendim.

 

[mstferngzl]

Hocalarımız daha iyi bilecektir, ben FA# için Eviçten bir koma dik, MiB için ise Hisâr'dan bir koma pest olarak öğrendim.

Ben de öyle hatırlıyorum, peki eserleri neden hala 4 koma olarak yazıyoruz? (Ben de dahil)

 

[Faruk İnan]

Bu işin daha çok akademik tarafı, hocalarımız daha iyi bilecektir. En çok karşılaştığım düşünce oraya yazılan arızaların görerek değil duyarak anlaşılacağı, bu değiştirici işâretlerin kafa karıştıracağı, perdeler çıkışlarda dikleşip inişlerde pestleşeceği için görüntü kirliliği olacağı yönünde. Pek de haksız sayılmazlar. Uzun vâdede bir çözüm üretilebilir mi onu bilmiyorum, pratik bir çözüm için Mus2 adlı programı öneriyorum. Hem komaları eksiksik yazıyor hem de çaldırabiliyorsunuz. Bir fikir oluşturabilir en azından.

 

[mstferngzl]

Bu işin daha çok akademik tarafı, hocalarımız daha iyi bilecektir. En çok karşılaştığım düşünce oraya yazılan arızaların görerek değil duyarak anlaşılacağı, bu değiştirici işâretlerin kafa karıştıracağı, perdeler çıkışlarda dikleşip inişlerde pestleşeceği için görüntü kirliliği olacağı yönünde. Pek de haksız sayılmazlar. Uzun vâdede bir çözüm üretilebilir mi onu bilmiyorum, pratik bir çözüm için Mus2 adlı programı öneriyorum. Hem komaları eksiksik yazıyor hem de çaldırabiliyorsunuz. Bir fikir oluşturabilir en azından.

Evet gerçekten çok güzel program, notaları bu uygulama aracılığıyla yazıyorum.

 

[Levent Çelik]

Bu aralar ben de buna kafayı takmış durumdayım.
Arazbar ve Araban diye makamlarımız var. hatta bunların Beyatiaraban, Vech-i Arazbar gibi birleşik halleri de var. Özellikle Kürdilihicazkar'in, tariflerinde Arazbarli olarak anılan çeşidi de varken, biz niye bütün anlatımlarımızda bu tarz geçkilere "neva'da hicaz", "neva' da uşşak" diyoruz. Kaldiki Arazbar uşşak gibi değildir seyir itibariyle. Olsa olsa Beyâti olabilir.

İşaretler de aynı sebepten o şekilde kullanılıyor. Neva'da hicaz deyince sistemdeki yerine matematiksel olarak oturmuş oluyor.

 

[mstferngzl]

Bu aralar ben de buna kafayı takmış durumdayım.
Arazbar ve Araban diye makamlarımız var. hatta bunların Beyatiaraban, Vech-i Arazbar gibi birleşik halleri de var. Özellikle Kürdilihicazkar'in, tariflerinde Arazbarli olarak anılan çeşidi de varken, biz niye bütün anlatımlarımızda bu tarz geçkilere "neva'da hicaz", "neva' da uşşak" diyoruz. Kaldiki Arazbar uşşak gibi değildir seyir itibariyle. Olsa olsa Beyâti olabilir.

İşaretler de aynı sebepten o şekilde kullanılıyor. Neva'da hicaz deyince sistemdeki yerine matematiksel olarak oturmuş oluyor.

Evet hocam haklısınız benzer bir durum da Saba makamında var, eski nazari kitaplara ve notalara bakıyorum saba perdesi adında bir perde var ve bu Re5bemol. Şu an bizim nazari sistemde bu Re4bemol. Ama bazen yeni notasyonlara not düşüyorlar, “Saba makamında Reb daha pest basılır”. İcra ve teori farklılığı...

 

[Levent Çelik]

Bu perdeler hep sorun.

Ben Münir Bey'in icralarını bütünüyle emsal almaya çalışıyorum. Icralarimda basmaya ve derslerde öğretmeye çalıştığım perdelerde tek dayanağım Münir Bey'dir. Perdelerden başka tavır olarak da aynı şekilde.

Bütün makamların perdeleri kendine göre özel ama Hüzzam, Dügâh, Saba Bestenigâr gibi, icrakarlarca kavgalara sebep perde ayrılıkları ayyuka çıkan makamlarda işaret ne olursa olsun farklılıklar devam edecektir.

Hadi bizim nesil nota bağımlısı olarak işaretlere göre farklı basabiliyoruz.
Ama eski sistemle öğrenmişlerce de farklılıklar var. Aleaddin Hoca başka, Bekir Sıtkı Sezgin başka, Kani Hoca başka frekanslar basıyor.

Taş plak kayıtlarinda dikkat ederseniz saba ve hüzzam sesleri (rebemol) (mi bemol) hep diktir. Münir Bey de böyle basar.

Öyle ki Segâh ile Hüzzam arasında aslında yapı olarak değil de sadece seyir farkının bulunduğunu anlarsınız.
Bestenigâr ile de Irak makamının aynîleştiğini duyarsınız Münir Bey'de.

Bana öyle geliyor ki Arel nazariyat sistemi perdelerimizin canına okumuştur. Ogretim Kolaylıkları yok değil ama zararı kârından fazla. Belki de yeni neslin kâğıda gömülerek öğrenip icrâ edeceğini tahmin edemediler. Nasıl olsa sesleri hocalarından meşk ediyorlar diye.

 

[orkun zafer özgelen]

Benim öğrendiğim Şedaraban'ın Hüzzam ile ilişkisinden dolayı Hisar perdesi daha dik basılmalı ama Rast üzerinde Nihavend'e geçerse pestleşerek nim Hisar olmalı. Neveser'de ise bütün Hisar ve dik Kürdi perdeleri pest basılmalı, Evç ve nim Hicaz perdeleri dik basılmalı. Ama bu geçkiler hariç düşünülmeli.