Konuya cevap cer

Eğer güftenin bestekarın müdahalesi veya tesiriyle bu şekilde olduğunu varsayacaksak İlya'nın gayrimüslim olduğunu göz önünde bulundurarak değerlendirmeye tabi tutmamız gerek. Çünkü gayrimüslim mekteplerinde Türkçe İlya'dan daha geç bir zamanda başlamıştır. Dolayısıyla İlya'nın şiiri ezberlerken veya ezberledikten sonra yanlış aktarması ihtimal dahilinde, ancak bundan şu halde bu hatanın veya tercihin onun eliyle olduğuna kesin kanaat getiremeyiz herhalde. Fakat benim sözlerin nasıl karışmış olabileceğine dair bir kaç noktada yakaladığım ipucu var. Öncelikle divandaki halini burada nakledeyim:


Hep ehl-i dilde eder tigin âzmûde-i hûn


Güftede şöyle:


Hep öyle olur tîr-i nâz mürde-i hûn


Burada sanki ''tîgin âzmûde'' tabii olarak vezin gereği vasıl yapılarak tî-gi-nâz-mûde olarak okunacak. Bu ibare belki de İlya'nın hafızasında tîr-i nâz olarak kalmıştır. Geriye kalan mûde-i hûn (مودهٔ خون)  ile mürde-i hûn (مردهٔ خون) arasında dikkat edersek bir parça benzerlik var. Yani elyazısında vavın gözü iyi belli edilmemişse okuyucu da dikkat etmezse bir anlık sehivle re gibi anlayabilir. Tabi burada benim çözemediğim nokta biri kulaktan duyularak yapılacak bir hatayla biri de okumadan kaynaklanabilecek bir hatanın aynı anda nasıl olabileceği. Bir de ''ehl-i dilde eder'' nasıl olmuş da ''öyle dilde olur'' haline gelmiş buna da bu şekilde açıklama getirmek mümkün değil. Çünkü ne imladaki bir yanlışlık ne de duyumdaki yanlışlık böyle bir değişikliğe zemin hazırlar.


Bu yazıyı buraya kadar yazdıktan sonra şunu farkettim, 11 numaralı olan pdfde sayfanın sonunda مردهٔ خون (mürde-i hûn) yazılmışsa da notanın altında مو-ده-ئى-خو-ن (mû-de-i hû-n) olarak yazıldığı belli oluyor. Yine 12 numaralı pdfde güfte ayrıca yazılmamış fakat nota altında aynı şekilde مو-ده-ئى-خون (mû-de-i hûn) heceleri görülüyor.


https://divanmakam.com/attachments/nedir-murad-i-dil-i-kuy-i-yari-biz-biliriz-ilya-sedaraban-v11-pdf.67352/

https://divanmakam.com/attachments/nedir-murad-i-dil-i-kuy-i-yari-biz-biliriz-ilya-sedaraban-v12-pdf.74033/


Eski notalarda güftenin birinci mısraıyla da alakalı dikkatimi çeken bir husus var. Sanıyorum ki güftedeki mana kopukluğu yüzünden güfteyi daha manalı kılmak için farklı okuyuşlar ortaya çıkmış. Yani ''Nedir murâd-ı dil-i kûy-i yâri biz biliriz'' mısraı 11 numaralı pdfde ''Nedir murâd-ı dil-i gûy-i yâri biz biliriz'' şeklinde okunması için gef harfi belirtilmiş. 2 numaralı notada ise muhtemelen ''dil-i kûy-i yâr'' terkibi manasız bulunduğundan ''Nedir murâd-ı dili, kûy-i yâri biz biliriz'' şeklinde imla edilmiş. Yine 11 numaralı pdfde''mürde-i hûn'' yerine ''mürde-i hûbân'' terkibi geçiyor.  Bu tarz imlaların divandakinden uzaklaşan güfteyi daha manalı kılmak için bir arayış olduğu kanaatindeyim.


Üst Alt