Konuya cevap cer

"Terkip

Nikriz makamının seyri: Rast perdesinde karar eden bu makam Hümayûn makamının seyriyle Rast perdesinde karar etmesiyle olur"


"Terkip

Pençgâh makamının seyri: Rast perdesinde karar eden bu makam aynı Rast makamı gibi olup içerisinde Isfahan Ruy-i Neva makamının seyriyle makam-ı Rast'ta karar eder"


Nikriz ve Pençgâh makamını terkip olarak ele alan İsmail Hakkı Bey, Nikriz'i Hümayûn makamı ile ilişkilendirmiştir. Bunun sebebi Neva perdesinde yapılan Buselik çeşnisinden olabilir. Fakat yine de Hümayûn makamının, Nikriz'i tarif etmek için yeterli olup olmadığı sorgulanabilir. Nikriz'in kendine özgü bir nağme hareketi vardır. Özellikle beşinci dereceden (Neva perdesi) başlayıp karara (Rast) giderken yapılan aksanlı hareket. Segâh ve Rast ekseninde dolaşıp, portamento yaparak Nikriz çeşnisini göstermesi Nikriz makamının asıl karakterini yansıttığı söylenebilir.


Beşinci yer manasına gelen Pençgâh, Rast perdesinin beşinci derecesi olan Neva perdesi ile ilişki kurup, Rast-Neva ekseninde hareketini yapar. İsmail Hakkı Bey'in de tarif ettiği gibi Isfahan Ruy-i Neva makamı ile (ki bu makamda Gazi Giray Han dışında eseri olan bestekar yoktur) ilişki kurduğundan dolayı Hicaz perdesini alır ve Neva perdesini destekler. Burada ortaya çıkan Isfahan nağmesi de Pençgâh makamının karakteristiğidir. Hatta burada çıkan triton (üç tam ton) da sıklıkla duyurulur. Bununla beraber beste-i kadim olan Pençgâh ayinde Hicaz perdesi görülmemektedir. Ayinde Rast-Neva arasında yapılan nağmeler, Hüseyni perdesini destekleyici perde olarak kullanmakta ve İnici-çıkıcı bir Rast görünümü vermektedir.

Bu makam bugün kullanılmamaktadır. İsmail Hakkı'nın makam-ı Rast'ta karar eder demesi en önemli noktadır, demek ki başka makamlar ile ilişki kuran ve Rast ile karar veren, aslında özü Rast olan bir makamdır.


Üst Alt