1942 yılında "Harun Reşid'in Gözdesi" adıyla Türkiye'de gösterime giren, orijinal adı
"Dananir" olan Mısır filmi için bestelenmiştir. Hicaz makāmında düyek usûlünde
bestelenmiş olan eser, Hicaz makāmı seyrinin alışılagelmiş hâli dışında tiz durakta
karar etmektedir. İstanbul Teknik Üniversitesi Araştırma Görevlisi Orkun Zafer
Özgelen'in, yüksek lisans tezinde "Dananir" filmi için bestelenen orijinal eserlerle
Sâdeddin Kaynak'ın bu film için bestelediği eserlerin tamamını incelediği tespit
edilmiştir. Tezde "Bu Yerler Ne Füsunkârdı" mısrâı ile başlayan eser için şu tespitler
yapılmıştır:
Zekariya Ahmed tarafından bestelenen ve Harun Reşid‟in Gözdesi (Denanir)
filminin son şarkısı olan Rahalet Anke adlı şarkı Nihavend makāmında başlar ve
Bayati (Uşşak) makāmı ile sonlanır. Şarkı, Kaside formundadır. Sâdeddin Kaynak
tarafından bestelenen adapte şarkı Bu Yerler Ne Füsunkârdı ise Hicaz makāmında
başlayıp yine Hicaz makāmı ailesinden Zirgüleli Hicaz makāmı ile bitirilmiştir.
Şarkının formu Fantezi'dir.
Rahalet Anke şarkısının ilk 14 ölçüsü introyu ihtiva eder ve Nihavend
makāmındadır. Bu Yerler Ne Füsunkârdı şarkısının ise ilk 8 ölçüsü introdur ve
Hicaz makāmındadır. İki intronun özellikle girişlerindeki sekizlik notalar ile
pizzicato ve staccato kullanımı dikkat çekici benzerlik gösterir. (Özgelen, 2017, s.
116).
Orkun Zafer Özgelen'in çalışmasında yer alan detaylı müzikal analiz incelendiğinde
filmin orijinalinde yer alan "Rahalet Anke" ile Sâdeddin Kaynak'ın bestelediği "Bu
Yerler Ne Füsunkârdı" eserleri arasında makam açısından ve melodik yönden bir
benzerliğin bulunmadığı görülmektedir.
Müzeyyen Senar, film kayıtlarından sonra bu eserin plak kaydına alınmasıyla ilgili
anısını şu şekilde nakletmiştir:
Ayrıca bir şarkıda daha problem çıktı. Yine Harunürreşid'in Gözdesi filmi için
hazırlanan 'Bu yerler ne füsunkârdı' hicaz şarkının filmdeki süresi altı dakîkadan
biraz fazlaydı. Film kaydı sırasında bu süreye aynen uyuldu. Ancak iş taş plağa
gelince üç dakîkaya indirmenin mümkün olmadığı anlaşıldı. Bir ara taş plak
yapımından vazgeçildi. Ancak Sâdeddin Kaynak hoca ısrarlıydı. Sonunda, ticari
olmayacağını düşünen plak şirketinin bütün itirazlarına rağmen sorunu yine hoca
çözdü. Önce ben şarkının birinci bölümünü okudum:
Bu yerler ne füsunkârdı
Bağında gül sümbül vardı
Sevdâ bülbül aşk bahardı
Şimdi saray değil serâp
Gönlüm gibi ıssız harap
Yaklaşık son bir dakîkalık bölümünü Şükrü Tunar taksimle tamamladı. Devamını
ise, yani son iki bölümünü plağın öteki yüzüne basılmak üzere okudum. Yani bu
taş plakta yalnız tek şarkı vardı. İnanılmaz şekilde başarılı oldu ve çok iyi satış
yaptı. Bunun üzerine daha sonraları çok zorlandığımız Sâdeddin Kaynak'ın yine
bir hicaz şarkısı olan 'Gönlümün içindedir gözden ırak sevgilim' şarkısını da aynı
şekilde taş plağa kaydettik. (Dikici, 2011, s. 86,87).
Esere âit nota nüshaları ve icrâlar incelendiğinde şiirin ikinci kıtasında yer alan "Su
gibi oynaktım, gün gibi şendim" mısrânın "Su gibi oynaktım, gül gibi şendim"
şeklinde icrâ edildiği ve bazı nota nüshalarında bu biçimde yazıldığı belirlenmiştir.
Ayrıca eserin Sâdeddin Kaynak'ın kişisel arşivinde yer alan notası ile günümüzde icrâ
edilen şeklinin farkı göz önünde bulundurularak nota el yazma nüsha notaya göre
yeniden yazılmıştır. Eserin sırasıyla 8,11 ve 8'li hece vezniyle yazılmış olan güftesi şu
şekildedir:
Issız Saray**
Bu yerler ne füsûnkârdı
Bağında gül, sünbül vardı
Sevdâ bülbül, aşk bahardı
Şimdi saray değil serap
Gönlüm gibi ıssız harap
Bir zaman dalında şakıyan bendim
Su gibi oynaktım, gün gibi şendim
Nağmeler dinledim güldüm eğlendim
Bağrıma gözyaşı doluyor şimdi
Nağmelerim feryâd oluyor şimdi
**Hasan Oral Şen, Vecdi Bingöl kitabında bu şiirin isminin "Issız Saray" olduğunu belirtmiştir.
Not: Eserin notası Sâdeddin Kaynak'ın film müzikleri dosyalarında yer alan orijinal nüshaya sâdık kalınarak temize çekilmiştir. Filmde icrâ edilen kayıda ulaşılamamış ancak ilk kayıt altına alınan taş plak kaydında (Müzeyyen Senar icrâsı) Hicaz makâmının iniş cazibelerine yakışan solist ve saz sanatçısı icrâ farklılıklarına rastlanmıştır.
